论语(拼音版)

lùnyǔ论语xuéérdìyī学而第一zǐyuēxuéérshíxízhībùyìyuèhūyǒupéngzìyuǎnfānglái子曰：“学而时习之，不亦悦乎？有朋自远方来，bùyìlèhūrénbùzhīérbùyùnbùyìjūnzǐhū不亦乐乎？人不知而不愠，不亦君子乎？”yǒuzǐyuēqíwéirényěxiàotìérhǎofànshàngzhěxiǎnyǐ有子曰：“其为人也孝悌，而好犯上者，鲜矣；bùhǎofànshàngérhǎozuòluànzhěwèizhīyǒuyějūnzǐwùběn不好犯上，而好作乱者，未之有也。君子务本，běnlìérdàoshēngxiàodìyězhěqíwéirénzhīběnyǔ本立而道生。孝弟也者，其为仁之本与！”zǐyuēqiǎoyánlìngsèxiǎnyǐrén子曰：“巧言令色，鲜矣仁！”céngzǐyuēwúrìsānxǐngwúshēnwéirénmóuérbùzhōnghū曾子曰：“吾日三省吾身：为人谋而不忠乎？yǔpéngyǒujiāoérbùxìnhūchuánbùxíhū与朋友交而不信乎？传不习乎？”zǐyuēdàoqiānchéngzhīguójìngshìérxìnjiéyòngéràirén子曰：“道千乘之国，敬事而信，节用而爱人，1 shǐmínyǐshí使民以时。”zǐyuēdìzǐrùzéxiàochūzétìjǐnérxìnfanàizhòng子曰：“弟子，入则孝，出则悌，谨而信，泛爱众，érqīnrénhángyǒuyúlìzéyǐxuéwén而亲仁。行有馀力，则以学文。”zǐxiàyuēxiánxiányìsèshìfùmǔnéngjiéqílìshìjūn子夏曰：“贤贤易色；事父母，能竭其力；事君，néngzhìqíshēnyǔpéngyǒujiāoyánéryǒuxìnsuīyuēwèixué能致其身；与朋友交，言而有信。虽曰未学，wúbìwèizhīxuéyǐ吾必谓之学矣。”zǐyuējūnzǐbùzhòngzébùwēixuézébùgùzhǔzhōngxìn子曰：“君子不重，则不威；学则不固。主忠信，wúyǒubùrúyǐzhěguòzéwùdàngǎi无友不如已者。过则勿惮改。”céngzǐyuēshènzhōngzhuīyuǎnmíndéguīhòuyǐ曾子曰：“慎终追远，民德归厚矣。”zǐqínwènyúzǐgòngyuēfūzǐzhìyúshìbāngyě子禽问于子贡曰：“夫子至于是邦也，bìwénqízhèngqiúzhīyǔyìyǔzhīyǔzǐgòngyuēfūzǐwēn必闻其政，求之与？抑与之与？”子贡曰：“夫子温、2 liánggōngjiǎnràngyǐdézhīfūzǐzhīqiúzhīyě良、恭、俭、让以得之。夫子之求之也，qízhūyìhūrénzhīqiúzhīyǔ其诸异乎人之求之与？”zǐyuēfùzàiguānqízhìfùméiguānqíháng子曰：“父在，观其志；父没，观其行；sānniánwúgǎiyúfùzhīdàokěwèixiàoyǐ三年无改于父之道，可谓孝矣。”yǒuzǐyuēlǐzhīyònghéwéiguìxiānwángzhīdàosīwéiměi有子曰：“礼之用，和为贵。先王之道，斯为美；xiǎodàyóuzhīyǒusuǒbùxíngzhīhéérhébùyǐlǐjiézhī小大由之。有所不行，知和而和，不以礼节之，yìbùkěxíngyě亦不可行也。”yǒuzǐyuēxìnjìnyūyìyánkěfùyěgōngjìnyūlǐ有子曰：“信近於义，言可复也。恭近於礼，yuǎnchǐrǔyěyīnbùshīqíqīnyìkězōngyě远耻辱也。因不失其亲，亦可宗也。”zǐyuējūnzǐshíwúqiúbǎojūwúqiúān子曰：“君子食无求饱，居无求安，mǐnyūshìérshènyūyánjiùyǒudàoérzhèngyānkěwèihǎoxuéyěyǐ敏於事而慎於言，就有道而正焉，可谓好学也已。”3 zǐgòngyuēpínérwúchǎnfùérwújiāohérúzǐyuē子贡曰：“贫而无谄，富而无骄，何如？”子曰：kěyěwèiruòpínérlèfùérhǎolǐzhěyězǐgòngyuēshī“可也。未若贫而乐，富而好礼者也。”子贡曰：“《诗》yúnrúqiērúcuōrúzhuórúmóqísīzhīwèiyǔzǐyuē云：‘如切如磋，如琢如磨’，其斯之谓与？”子曰：cìyěshǐkěyǔyánshīyǐyǐgàozhūwǎngérzhīláizhě“赐也，始可与言《诗》已矣，告诸往而知来者。”zǐyuēbùhuànrénzhībùjǐzhīhuànbùzhīrényě子曰：“不患人之不己知，患不知人也。”wéizhèngpiāndìèr为政篇第二zǐyuēwéizhèngyǐdépìrúběichén子曰：“为政以德，譬如北辰，jūqísuǒérzhòngxīnggòngzhī居其所而众星共之。”zǐyuēshīsānbǎiyìyányǐbìzhīyuēsīwúxié子曰：“《诗》三百，一言以蔽之，曰：‘思无邪。’”zǐyuēdàozhīyǐzhèngqízhīyǐxíngmínmiǎnérwúchǐ子曰：“道之以政，齐之以刑，民免而无耻；dàozhīyǐdéqízhīyǐlǐyǒuchǐqiěgé道之以德，齐之以礼，有耻且格。”4 zǐyuēwúshíyǒuwǔérzhìyúxuésānshíérlì子曰：“吾十有五而志于学，三十而立，sìshíérbùhuòwǔshíérzhītiānmìngliùshíérěrshùn四十而不惑，五十而知天命，六十而耳顺，qīshíércóngxīnsuǒyùbùyújǔ七十而从心所欲，不逾矩。”mèngyìzǐwènxiàozǐyuēwúwéifánchíyùzǐgàozhīyuē孟懿子问孝。子曰：“无违。”樊迟御，子告之曰：mèngsūnwènxiàoyúwǒwǒduìyuēwúwéifánchíyuē“孟孙问孝于我，我对曰，无违。”樊迟曰：héwèiyězǐyuēshēngshìzhīyǐlǐsǐzàngzhīyǐlǐ“何谓也？”子曰：“生，事之以礼；死，葬之以礼，jìzhīyǐlǐ祭之以礼。”mèngwǔbówènxiàozǐyuēfùmǔwéiqíjízhīyōu孟武伯问孝。子曰：“父母唯其疾之忧。”zǐyouwènxiàozǐyuējīnzhīxiàozhěshìwèinéngyǎng子游问孝。子曰：“今之孝者，是谓能养。zhìyúquǎnmǎjiēnéngyǒuyǎngbújìnghéyǐbiéhū至于犬马，皆能有养；不敬，何以别乎？”zǐxiàwènxiàozǐyuēsènányǒushìdìzǐfúqíláo子夏问孝。子曰：“色难。有事，弟子服其劳；yǒujiǔshíxiānshēngzhuàncéngshìyǐwéixiàohū有酒食，先生馔，曾是以为孝乎？”5 zǐyuēwúyǔhuíyánzhōngrìbùwéirúyú子曰：“吾与回言终日，不违，如愚。tuìérshěngqísīyìzúyǐfāhuíyěbùyú退而省其私，亦足以发，回也不愚。”zǐyuēshìqísuǒyǐguānqísuǒyóucháqísuǒān子曰：“视其所以，观其所由，察其所安。rényānshòuzāirényānshòuzāi人焉瘦哉？人焉瘦哉？”zǐyuēwēngùérzhīxīnkěyǐwéishīyǐ子曰：“温故而知新，可以为师矣。”zǐyuējūnzǐbùqì子曰：“君子不器。”zǐgòngwènjūnzǐzǐyuēxiānxíngqíyánérhòucóngzhī子贡问君子。子曰：“先行其言而后从之。”zǐyuējūnzǐzhōuérbùbǐxiǎorénbǐérbùzhōu子曰：“君子周而不比，小人比而不周。”zǐyuēxuéérbùsīzéwǎngsīérbùxuézédài子曰：“学而不思则罔，思而不学则殆。”zǐyuēgōnghūyìduānsīhàiyěyǐ子曰：“攻乎异端，斯害也已。”zǐyuēyóuhuìnǚzhīzhīhūzhīzhīwéizhīzhī子曰：“由！诲女知之乎！知之为知之，6 bùzhīwéibùzhīshìzhīyě不知为不知，是知也。”zǐzhāngxuégànlùzǐyuēduōwénquēyíshènyánqíyú子张学干禄。子曰：“多闻阙疑，慎言其馀，zéguǎhuǐyánguǎyóuhángguǎhuǐlùzàiqízhōngyǐ则寡悔。言寡尤，行寡悔，禄在其中矣。”āigōngwènyuēhéwéizémínfúkǒngzǐduìyuē哀公问曰：“何为则民服？”孔子对曰：jǔzhícuòzhūwǎngzémínfújǔwǎngcuòzhūzhízémínbùfú“举直错诸枉，则民服；举枉错诸直，则民不服。”jìkāngzǐwènshǐmínjìngzhōngyǐquànrúzhīhézǐyuē季康子问：“使民敬、忠以劝，如之何？”子曰：línzhīyǐzhuāngzéjìngxiàocízézhōngjǔshànérjiàobùnéng“临之以庄，则敬；孝慈，则忠；举善而教不能，zéquàn则劝。”huòwèikǒngzǐyuēzǐxībùwèizhèngzǐyuēshūyún或谓孔子曰：“子奚不为政？”子曰：“《书》云：xiàohūwéixiàoyǒuyúxiōngdìshīyúyǒuzhèngshìyìwéizhèng‘孝乎！惟孝，友于兄弟，施于有政。’是亦为政，xīqíwéiwéizhèng奚其为为政？”7 zǐyuērénérwúxìnbùzhīqíkěyědàchēwúxiǎochēwú子曰：“人而无信，不知其可也。大车无，小车无，qíhéyǐhángzhīzāi其何以行之哉？”zǐzhāngwènshíshìkězhīyězǐyuēyǐnyīnyúxiàlǐ子张问：“十世可知也？”子曰：“殷因于夏礼，suǒsǔnyìkězhīyězhōuyīnyúyǐnlǐsuǒsǔnyìkězhīyě所损益，可知也；周因于殷礼，所损益，可知也。qíhuòjìzhōuzhěsuībǎishìkězhīyě其或继周者，虽百世，可知也。”zǐyuēfēiqíguǐérjìzhīchǎnyějiànyìbùwéi子曰：“非其鬼而祭之，谄也。见义不为，wúyǒngyě无勇也。”bāyìpiāndìsān八佾篇第三kǒngzǐwèijìshìbāyìwǔyútíngshìkěrěnyě孔子谓季氏：“八佾舞于庭，是可忍也，shúbùkěrěnyě孰不可忍也？”sānjiāzhěyǐyōngchèzǐyuēxiāngwéipìgōng三家者以《雍》彻。子曰：“‘相维辟公，8 tiānzǐmùmùxīqǔyúsānjiāzhītáng天子穆穆’，奚取于三家之堂？”zǐyuērénérbùrénrúlǐhérénérbùrénrúlèhé子曰：“人而不仁，如礼何？人而不仁，如乐何？”línfàngwènlǐzhīběnzǐyuēdàzāiwènlǐyǔqíshēyě林放问礼之本。子曰：“大哉问！礼，与其奢也，níngjiǎnsàngyǔqíyìyěníngqi宁俭；丧，与其易也，宁戚。”zǐyuēyídízhīyǒujūnbùrúzhūxiàzhīwángyě子曰：“夷狄之有君，不如诸夏之亡也。”jìshìlǚyútàishānzǐwèirǎnyǒuyuēnǚfúnéngjiùyǔ季氏旅于泰山。子谓冉有曰：“女弗能救与？”duìyuēbùnéngzǐyuēwūhūcéngwèitàishānbùrúlínfànghū对曰：“不能。”子曰：“呜呼！曾谓泰山不如林放乎？”zǐyuējūnzǐwúsuǒzhēngbìyěshèhūyīràngérshēng子曰：“君子无所争。——必也射乎！揖让而升，xiàéryǐnqízhēngyějūnzǐ下而饮。其争也君子。”zǐxiàwènyuēqiǎoxiàoqiànxīměimùpànxīsùyǐwéixuànxī子夏问曰：“‘巧笑倩兮，美目盼兮，素以为绚兮。’héwèiyězǐyuēhuìshìhòusùyuēlǐhòuhūzǐyuē何谓也？”子曰：“绘事后素。”曰：“礼后乎？”子曰：9 qǐyǔzhěshāngyěshǐkěyǔyánshīyǐyǐ“起予者商也！始可与言《诗》已矣。”zǐyuēxiàlǐwúnéngyánzhīqǐbùzúzhēngyěyānlǐ子曰：“夏礼，吾能言之，杞不足征也；殷礼，wúnéngyánzhīsòngbùzúzhēngyěwénxiànbùzúgùyězú吾能言之，宋不足征也。文献不足故也。足，zéwúnéngzhēngzhīyǐ则吾能征之矣。”zǐyuēzìjìguànérwǎngzhěwúbùyùguānzhīyǐ子曰：“自既灌而往者，吾不欲观之矣。”huòwènzhīshuōzǐyuēbùzhīyě或问之说。子曰：“不知也，zhīqíshuōzhězhīyútiānxiàyěqírúshìzhūsīhūzhǐqízhǎng知其说者之于天下也，其如示诸斯乎！”指其掌。jìrúzàijìshénrúshénzàizǐyuēwúbùyǔjì祭如在，祭神如神在。子曰：“吾不与祭，rúbùjì如不祭。”wángsūnjiǎwènyuēyǔqímèiyúàoníngmèiyúzào王孙贾问曰：“与其媚于奥，宁媚于灶，héwèiyězǐyuēbùránhuòzuìyútiānwúsuǒdǎoyě何谓也？”子曰：“不然。获罪于天，无所祷也。”10 zǐyuēzhōujiānyúèrdàiyùyùhūwénzāiwúcóngzhōu子曰：“周监于二代，郁郁乎文哉！吾从周。”zǐrùtàimiàoměishìwènhuòyuē子入太庙，每事问。或曰：shúwèizōurénzhīzǐzhīlǐhūrùtàimiàoměishìwènzǐwénzhī“孰谓鄹人之子知礼乎？入太庙，每事问。”子闻之，yuēshìlǐyě曰：“是礼也。”zǐyuēshèbùzhǔpíwéilìbùtóngkēgǔzhīdàoyě子曰：“射不主皮，为力不同科，古之道也。”zǐgòngyùqùgàoshuòzhīxìyángzǐyuēcìyěěràiqíyáng子贡欲去告朔之饩羊。子曰：“赐也！尔爱其羊，wǒàiqílǐ我爱其礼。”zǐyuēshìjūnjìnlǐrényǐwéichǎnyě子曰：“事君尽礼，人以为谄也。”dìnggōngwènjūnshǐchénchénshìjūnrúzhīhékǒngzǐduìyuē定公问：“君使臣，臣事君，如之何？”孔子对曰：jūnshǐchényǐlǐchénshìjūnyǐzhōng“君使臣以礼，臣事君以忠。”zǐyuēguānjūlèérbùyínāiérbùshāng子曰：“《关雎》，乐而不淫，哀而不伤。”11 āigōngwènshèyúzǎiwǒzǎiwǒduìyuēxiàhòushìyǐsōng哀公问社于宰我。宰我对曰：“夏后氏以松，yǐnrényǐbǎizhōurényǐlìyuēshǐmínzhànlìzǐwénzhīyuē殷人以柏，周人以栗，曰，使民战栗。”子闻之，曰：chéngshìbùshuōsuìshìbùjiànjìwǎngbùjiù“成事不说，遂事不谏，既往不咎。”zǐyuēguǎnzhòngzhīqìxiǎozāihuòyuēguǎnzhòngjiǎnhū子曰：“管仲之器小哉！”或曰：“管仲俭乎？”yuēguǎnshìyǒusānguīguānshìbùshèyāndéjiǎn曰：“管氏有三归，官事不摄，焉得俭？”ránzéguǎnzhòngzhīlǐhūyuēbāngjūnshùsāimén“然则管仲知礼乎？”曰：“邦君树塞门，guǎnshìyìshùsāiménbāngjūnwéiliǎngjūnzhīhǎoyǒufǎndiàn管氏亦树塞门。邦君为两君之好，有反坫，guǎnshìyìyǒufǎndiànguǎnshìérzhīlǐshúbùzhīlǐ管氏亦有反坫。管氏而知礼，孰不知礼？”zǐyǔlǔdàshīlèyuēlèqíkězhīyěshǐzuòxīrúyě子语鲁大师乐，曰：“乐其可知也：始作，翕如也；cóngzhīyīchúnrúyějiǎorúyěyìrúyěyǐchéng从之一，纯如也，皦如也，绎如也，以成。”yífēngrénqǐngjiànyuējūnzǐzhīzhìyúsīyě仪封人请见，曰：“君子之至于斯也，wúwèichángbùdéjiànyěcóngzhějiànzhīchūyuē吾未尝不得见也。”从者见之。出曰：12 èrsānzǐhéhuànyúsànghūtiānxiàzhīwúdàoyějiǔyǐ“二三子何患于丧乎？天下之无道也久矣，tiānjiāngyǐfūzǐwéimùduó天将以夫子为木铎。”zǐwèisháojìnměiyǐyòujìnshànyěwèiwǔ子谓《韶》：“尽美矣，又尽善也。”谓《武》：jìnměiyǐwèijìnshànyě“尽美矣，未尽善也。”zǐyuējūshàngbùkuānwéilǐbújìnglínsàngbùāi子曰：“居上不宽，为礼不敬，临丧不哀，wúhéyǐguānzhīzāi吾何以观之哉？”rénpiāndìsìli里仁篇第四zǐyuēlirénwéiměizébùchùrényāndézhī子曰：“里仁为美。择不处仁，焉得知？”zǐyuēbùrénzhěbùkěyǐjiǔchùyuēbùkěyǐchángchulè子曰：“不仁者不可以久处约，不可以长处乐。rénzhěānrénzhīzhělìrén仁者安仁，知者利仁。”zǐyuēwéirénzhěnénghǎorénnéngèrén子曰：“唯仁者能好人，能恶人。”13 zǐyuēgǒuzhìyúrényǐwúèyě子曰：“苟志于仁矣，无恶也。”zǐyuēfùyǔguìshìrénzhīsuǒyùyěbùyǐqídàodézhī子曰：“富与贵，是人之所欲也。不以其道得之，bùchùyěpínyǔjiànshìrénzhīsuǒèyěbùyǐqídàodézhī不处也。贫与贱，是人之所恶也。不以其道得之，bùqùyějūnzǐqùrénèhūchéngmíng不去也。君子去仁，恶乎成名？jūnzǐwúzhōngshízhījiānwéirénzàocìbìyúshìdiānpèibìyúshì君子无终食之间违仁，造次必于是，颠沛必于是。”zǐyuēwǒwèijiànhǎorénzhěèbùrénzhěhǎorénzhě子曰：“我未见好仁者，恶不仁者。好仁者，wúyǐshàngzhīèbùrénzhěqíwéirényǐ无以尚之；恶不仁者，其为仁矣，bùshǐbùrénzhějiāhūqíshēnyǒunéngyīrìyòngqílìyúrényǐhū不使不仁者加乎其身。有能一日用其力于仁矣乎？wǒwèijiànlìbùzúzhěgàiyǒuzhīyǐwǒwèizhījiànyě我未见力不足者。盖有之矣，我未之见也。”zǐyuērénzhīguòyěgèyúqídǎngguānguòsīzhīrényǐ子曰：“人之过也，各于其党。观过，斯知仁矣。”zǐyuēcháowéndàoxīsǐkěyǐ子曰：“朝闻道，夕死可矣。”14 zǐyuēshìzhìyúdàoérchǐèyīèshízhě子曰：“士志于道，而耻恶衣恶食者，wèizúyǔyìyě未足与议也。”zǐyuējūnzǐzhīyútiānxiàyěwúshìyěwúmòyě子曰：“君子之于天下也，无适也，无莫也，yìzhīyǔbǐ义之与比。”zǐyuējūnzǐhuáidéxiǎorénhuáitǔjūnzǐhuáixíng子曰：“君子怀德，小人怀土；君子怀刑，xiǎorénhuáihuì小人怀惠。”zǐyuēfàngyúlìérhángduōyuàn子曰：“放于利而行，多怨。”zǐyuēnéngyǐlǐràngwéiguóhūhéyǒu子曰：“能以礼让为国乎，何有？bùnéngyǐlǐràngwéiguórúlǐhé不能以礼让为国，如礼何？”zǐyuēbùhuànwúwèihuànsuǒyǐlìbùhuànmòyǐzhī子曰：“不患无位，患所以立。不患莫已知，qiúwéikězhīyě求为可知也。”15 zǐyuēcānhūwúdàoyīyǐguànzhīcéngzǐyuēwéi子曰：“参乎！吾道一以贯之。”曾子曰：“唯。”zǐchūménrénwènyuēhéwèiyěcéngzǐyuēfūzǐzhīdào子出，门人问曰：“何谓也？”曾子曰：“夫子之道，zhōngshùéryǐyǐ忠恕而已矣。”zǐyuējūnzǐyùyúyìxiǎorényùyúlì子曰：“君子喻于义，小人喻于利。”zǐyuējiànxiánsīqíyānjiànbùxiánérnèizìxǐngyě子曰：“见贤思齐焉，见不贤而内自省也。”zǐyuēshìfùmǔjījiànjiànzhìbùcóngyòujìngbùwéi子曰：“事父母几谏，见志不从，又敬不违，láoérbùyuàn劳而不怨。”zǐyuēfùmǔzàibùyuǎnyóuyoubìyǒufāng子曰：“父母在，不远游，游必有方。”zǐyuēsānniánwúgǎiyúfùzhīdàokěwèixiàoyǐ子曰：“三年无改于父之道，可谓孝矣。”zǐyuēfùmǔzhīniánbùkěbùzhīyěyīzéyǐxǐ子曰：“父母之年，不可不知也。一则以喜，yīzéyǐjù一则以惧。”16 zǐyuēgǔzhěyánzhībùchūchǐgōngzhībùdǎiyě子曰：“古者言之不出，耻躬之不逮也。”zǐyuēyǐyuēshīzhīzhěxiǎnyǐ子曰：“以约失之者鲜矣。”zǐyuējūnzǐyùnèyúyánérmǐnyúháng子曰：“君子欲讷于言而敏于行。”zǐyuēdébùgūbìyǒulín子曰：“德不孤，必有邻。”zǐyouyuēshìjūnshùsīrǔyǐpéngyǒushùsīshūyǐ子游曰：“事君数，斯辱矣；朋友数，斯疏矣。”gōngyěchángpiāndìwǔ公冶长篇第五zǐwèigōngyěchángkěqīyěsuīzàiléixièzhīzhōng子谓公冶长：“可妻也。虽在缧绁之中，fēiqízuìyěyǐqízǐqīzhī非其罪也。”以其子妻之。zǐwèinánróngbāngyǒudàobùfèibāngwúdàomiǎnyūxínglù子谓南容：“邦有道，不废；邦无道，免於刑戮。”yǐqíxiōngzhīzǐqīzhī以其兄之子妻之。17 zǐwèizǐjiànjūnzǐzāiruòrénlǔwújūnzǐzhě子谓子贱：“君子哉若人！鲁无君子者，sīyānqǔsī斯焉取斯？”zǐgòngwènyuēcìyěhérúzǐyuēnǚqìyěyuē子贡问曰：“赐也何如？”子曰：“女，器也。”曰：héqìyěyuēhúliǎnyě“何器也？”曰：“瑚琏也。”huòyuēyōngyěrénérbùnìngzǐyuēyānyòngnìng或曰：“雍也仁而不佞。”子曰：“焉用佞？yùrényǐkǒugěilǚzēngyūrénbùzhīqírényānyòngnìng御人以口给，屡憎於人。不知其仁，焉用佞？”zǐshǐqīdiāokāishìduìyuēwúsīzhīwèinéngxìnzǐshuō子使漆雕开仕。对曰：“吾斯之未能信。”子说。zǐyuēdàobùxíngchéngfúfúyúhǎicóngwǒzhěqíyóuyǔ子曰：“道不行，乘桴浮于海。从我者，其由与？”zǐlùwénzhīxǐzǐyuēyóuyěhǎoyǒngguòwǒwúsuǒqǔcái子路闻之喜。子曰：“由也好勇过我，无所取材。”mèngwǔbówènzǐlùrénhūzǐyuēbùzhīyěyòuwèn孟武伯问：“子路仁乎？”子曰：“不知也。”又问。zǐyuēyóuyěqiānchéngzhīguókěshǐzhìqífùyě子曰：“由也，千乘之国，可使治其赋也，18 bùzhīqírényěqiúyěhérúzǐyuēqiúyěqiānshìzhīyì不知其仁也。”“求也何如？”子曰：“求也，千室之邑，bǎichéngzhījiekěshǐwéizhīzǎiyěbùzhīqírényě百乘之家，可使为之宰也，不知其仁也。”chìyěhérúzǐyuēchìyěshùdàilìyúcháo“赤也何如？”子曰：“赤也，束带立于朝，kěshǐyǔbīnkèyányěbùzhīqírényě可使与宾客言也，不知其仁也。”zǐwèizǐgòngyuēnǚyǔhuíyěshúyùduìyuē子谓子贡曰：“女与回也孰愈？”对曰：cìyěhégǎnwànghuíhuíyěwényīyǐzhīshí“赐也何敢望回？回也闻一以知十，cìyěwényīyǐzhīèrzǐyuēfúrúyěwúyǔnǚfúrúyě赐也闻一以知二。”子曰：“弗如也；吾与女弗如也。”zǎiyǔzhòuqǐnzǐyuēxiǔmùbùkědiāoyě宰予昼寝。子曰：“朽木不可雕也，fèntǔzhīqiángbùkěwūyěyúyǔyǔhézhūzǐyuē粪土之墙不可圬也；于予与何诛？”子曰：shǐwúyúrényětīngqíyánérxìnqíhángjīnwúyúrényě“始吾于人也，听其言而信其行；今吾于人也，tīngqíyánérguānqíxíngyúyǔyǔgǎishì听其言而观其行。于予与改是。”zǐyuēwúwèijiàngāngzhěhuòduìyuēshēnchéngzǐyuē子曰：“吾未见刚者。”或对曰：“申枨。”子曰：19 chéngyěyùyāndégāng“枨也欲，焉得刚？”zǐgòngyuēwǒbùyùrénzhījiāzhūwǒyě子贡曰：“我不欲人之加诸我也，wúyìyùwújiāzhūrénzǐyuēcìyěfēiěrsuǒjíyě吾亦欲无加诸人。”子曰：“赐也，非尔所及也。”zǐgòngyuēfūzǐzhīwénzhāngkědéérwényě子贡曰：“夫子之文章，可得而闻也；fūzǐzhīyánxìngyǔtiāndàobùkědéérwényě夫子之言性与天道，不可得而闻也。”zǐlùyǒuwénwèizhīnéngxíngwéikǒngyǒuwén子路有闻，未之能行，唯恐有闻。zǐgòngwènyuēkǒngwénzǐhéyǐwèizhīwényězǐyuē子贡问曰：“孔文子何以谓之‘文’也？”子曰：mǐnérhǎoxuébùchǐxiàwènshìyǐwèizhīwényě“敏而好学，不耻下问，是以谓之‘文’也。”zǐwèizǐchǎnyǒujūnzǐzhīdàosìyānqíhángyǐyěgōng子谓子产：“有君子之道四焉：其行已也恭，qíshìshàngyějìngqíyǎngmínyěhuìqíshǐmínyěyì其事上也敬，其养民也惠，其使民也义。”zǐyuēyànpíngzhòngshànyǔrénjiāojiǔérjìngzhī子曰：“晏平仲善与人交，久而敬之。”20 zǐyuēzāngwénzhòngjūcàishānjiézǎozhuóhérúqízhīyě子曰：“臧文仲居蔡，山节藻梲，何如其知也？”zǐzhāngwènyuēlìngyǐnzǐwénsānshìwéilìngyǐnwúxǐsè子张问曰：“令尹子文三仕为令尹，无喜色；sānyǐzhīwúyùnsèjiùlìngyǐnzhīzhèngbìyǐgàoxīnlìngyǐn三已之，无愠色。旧令尹之政，必以告新令尹。hérúzǐyuēzhōngyǐyuērényǐhūyuēwèizhī何如？”子曰：“忠矣。”曰：“仁矣乎？”曰：“未知。yāndéréncuīzǐshìqíjūnchénwénzǐyǒumǎshíchéngqìérwéi焉得仁？”“崔子弑齐君，陈文子有马十乘，弃而违。zhìyútābāngzéyuēyóuwúdàifucuīzǐyěwéizhīzhīyībāng至于他邦，则曰：‘犹吾大夫崔子也。’违之。之一邦，zéyòuyuēyóuwúdàifucuīzǐyěwéizhīhérúzǐyuē则又曰：‘犹吾大夫崔子也。’违之。何如？”子曰：qīngyǐyuērényǐhūyuēwèizhīyāndérén“清矣。”曰：“仁矣乎？”曰：“未知。焉得仁？”jìwénzǐsānsīérhòuhángzǐwénzhīyuēzàisīkěyǐ季文子三思而后行。子闻之，曰：“再，斯可矣。”zǐyuēníngwǔzǐbāngyǒudàozézhībāngwúdàozéyú子曰：“宁武子，邦有道，则知；邦无道，则愚。qízhīkějíyěqíyúbùkějíyě其知可及也，其愚不可及也。”zǐzàichényuēguīyǔguīyǔwúdǎngzhīxiǎozǐkuángjiǎn子在陈，曰：“归与！归与！吾党之小子狂简，21 fěiránchéngzhāngbùzhīsuǒyǐcáizhī斐然成章，不知所以裁之。”zǐyuēbóyíshūqíbùniànjiùèyuànshìyòngxī子曰：“伯夷、叔齐不念旧恶，怨是用希。”zǐyuēshúwèiwēishēnggāozhíhuòqǐxīyān子曰：“孰谓微生高直？或乞醯焉，qǐzhūqílínéryǔzhī乞诸其邻而与之。”zǐyuēqiǎoyánlìngsèzúgōngzuǒqiūmíngchǐzhī子曰：“巧言、令色、足恭，左丘明耻之，qiūyìchǐzhīnìyuànéryǒuqírénzuǒqiūmíngchǐzhīqiūyìchǐzhī丘亦耻之。匿怨而友其人，左丘明耻之，丘亦耻之。”yányuānjìlùshìzǐyuēhégèyáněrzhìzǐlùyuē颜渊、季路侍。子曰：“盍各言尔志？”子路曰：yuànchēmǎyīqīngqiúyǔpéngyǒugòngbìzhīérwúhànyányuānyuē“愿车马衣轻裘与朋友共，敝之而无憾。”颜渊曰：yuànwúfáshànwúshīláozǐlùyuēyuànwénzǐzhīzhìzǐyuē“愿无伐善，无施劳。”子路曰：“愿闻子之志。”子曰：lǎozhěānzhīpéngyǒuxìnzhīshǎozhěhuáizhī“老者安之，朋友信之，少者怀之。”zǐyuēyǐyǐhū子曰：“已矣乎！22 wúwèijiànnéngjiànqíguòérnèizìsòngzhěyě吾未见能见其过而内自讼者也。”zǐyuēshíshìzhīyìbìyǒuzhōngxìnrúqiūzhěyān子曰：“十室之邑，必有忠信如丘者焉，bùrúqiūzhīhǎoxuéyě不如丘之好学也。”yōngyěpiāndìliù雍也篇第六zǐyuēyōngyěkěshǐnánmiàn子曰：“雍也可使南面。”zhònggōngwènzǐsāngbózǐzǐyuēkěyějiǎnzhònggōngyuē仲弓问子桑伯子，子曰：“可也，简。”仲弓曰：jūjìngérhángjiǎnyǐlínqímínbùyìkěhūjūjiǎnérhángjiǎn“居敬而行简，以临其民，不亦可乎？居简而行简，wúnǎidàjiǎnhūzǐyuēyōngzhīyánrán无乃大简乎？”子曰：“雍之言然。”āigōngwèndìzǐshúwéihǎoxuékǒngzǐduìyuē哀公问：“弟子孰为好学？”孔子对曰：yǒuyánhuízhěhǎoxuébùqiānnùbùèrguòbúxìngduǎnmìngsǐyǐ“有颜回者好学，不迁怒，不贰过。不幸短命死矣。jīnyězéwángwèiwénhǎoxuézhěyě今也则亡，未闻好学者也。”23 zǐhuáshǐyúqírǎnzǐwéiqímǔqǐngsùzǐyuēyǔzhīfǔ子华使于齐，冉子为其母请粟。子曰：“与之釜。”qǐngyìyuēyǔzhīyǔrǎnzǐyǔzhīsùwǔbǐngzǐyuē请益。曰：“与之庾。”冉子与之粟五秉。子曰：chìzhīshìqíyěchéngféimǎyīqīngqiúwúwénzhīyě“赤之适齐也，乘肥马，衣轻裘。吾闻之也：jūnzǐzhōujíbùjìfù君子周急不继富。”yuánsīwéizhīzǎiyǔzhīsùjiǔbǎicízǐyuēwú原思为之宰，与之粟九百，辞。子曰：“毋！yǐyǔěrlínlǐxiāngdǎnghū以与尔邻里乡党乎！”zǐwèizhònggōngyuēlíniúzhīzǐqiějiǎosuīyùwùyòng子谓仲弓曰：“犁牛之子且角，虽欲勿用，shānchuānqíshèzhū山川其舍诸？”zǐyuēhuíyěqíxīnsānyuèbùwéirén子曰：“回也，其心三月不违仁，qíyúzérìyuèzhìyānéryǐyǐ其馀则日月至焉而已矣。”jìkāngzǐwènzhòngyóukěshǐcóngzhèngyěyǔzǐyuē季康子问：“仲由可使从政也与？”子曰：yóuyěguǒyúcóngzhènghūhéyǒuyuē“由也果，于从政乎何有”曰：24 cìyěkěshǐcóngzhèngyěyǔyuēcìyědá“赐也可使从政也与？”曰：“赐也达，yúcóngzhènghūhéyǒuyuēqiúyěkěshǐcóngzhèngyěyǔyuē于从政乎何有？”曰：“求也可使从政也与？”曰：qiúyěyìyúcóngzhènghūhéyǒu“求也艺，于从政乎何有？”jìshìshǐmǐnzǐqiānwéifèizǎimǐnzǐqiānyuēshànwéiwǒcíyān季氏使闵子骞为费宰。闵子骞曰：“善为我辞焉！rúyǒufùwǒzhězéwúbìzàiwènshàngyǐ如有复我者，则吾必在汶上矣。”bóniúyǒujízǐwènzhīzìyǒuzhíqíshǒuyuēwángzhī伯牛有疾，子问之，自牖执其手，曰：“亡之，mìngyǐfusīrényěéryǒusījíyěsīrényěéryǒusījíyě命矣夫！斯人也而有斯疾也！斯人也而有斯疾也！”zǐyuēxiánzāihuíyěyīdānshíyīpiáoyǐnzàilòuxiàng子曰：“贤哉，回也！一箪食，一瓢饮，在陋巷，rénbùkānqíyōuhuíyěbùgǎiqílèxiánzāihuíyě人不堪其忧，回也不改其乐。贤哉，回也！”rǎnqiúyuēfēibùshuōzǐzhīdàolìbùzúyězǐyuē冉求曰：“非不说子之道，力不足也。”子曰：lìbùzúzhězhōngdàoérfèijīnnǚhuà“力不足者，中道而废。今女画。”25 zǐwèizǐxiàyuēnǚwéijūnzǐrúwúwéixiǎorénrú子谓子夏曰：“女为君子儒！无为小人儒！”zǐyouwéiwǔchéngzǎizǐyuēnǚdérényāněrhūyuē子游为武城宰。子曰：“女得人焉耳乎？”曰：yǒudàntáimièmíngzhěhángbùyóujìngfēigōngshì“有澹台灭明者，行不由径，非公事，wèichángzhìyúyǎnzhīshìyě未尝至于偃之室也。”zǐyuēmèngzhīfǎnbùfábēnérdiànjiāngrùméncèqímǎ子曰：“孟之反不伐，奔而殿，将入门，策其马，yuēfēigǎnhòuyěmǎbùjìnyě曰：‘非敢后也，马不进也。’”zǐyuēbùyǒuzhùhuànzhīnìngéryǒusòngcháozhīměi子曰：“不有祝鲩之佞，而有宋朝之美，nánhūmiǎnyújīnzhīshìyǐ难乎免于今之世矣！”zǐyuēshuínéngchūbùyóuhùhémòyóusīdàoyě子曰：“谁能出不由户？何莫由斯道也？”zǐyuēzhìshèngwénzéyěwénshèngzhìzéshǐwénzhìbīnbīn子曰：“质胜文则野，文胜质则史。文质彬彬，ránhòujūnzǐ然后君子。”26 zǐyuērénzhīshēngyězhíwǎngzhīshēngyěxìngérmiǎn子曰：“人之生也直，罔之生也幸而免。”zǐyuēzhīzhīzhěbùrúhǎozhīzhěhǎozhīzhěbùrúlèzhīzhě子曰：“知之者不如好之者，好之者不如乐之者。”zǐyuēzhōngrényǐshàngkěyǐyǔshàngyězhōngrényǐxià子曰：“中人以上，可以语上也；中人以下，bùkěyǐyǔshàngyě不可以语上也。”fánchíwènzhīzǐyuēwùmínzhīyìjìngguǐshénéryuǎnzhī樊迟问知。子曰：“务民之义，敬鬼神而远之，kěwèizhīyǐwènrényuērénzhěxiānnánérhòuhuòkěwèirényǐ可谓知矣。”问仁。曰：“仁者先难而后获，可谓仁矣。”zǐyuēzhīzhělèshuǐrénzhělèshānzhīzhědòngrénzhějìng子曰：“知者乐水，仁者乐山。知者动，仁者静。zhīzhělèrénzhěshòu知者乐，仁者寿。”zǐyuēqíyībiànzhìyúlǔlǔyībiànzhìyúdào子曰：“齐一变，至于鲁；鲁一变，至于道。”zǐyuēgūbùgūgūzāigūzāi子曰：“觚不觚，觚哉！觚哉！”zǎiwǒwènyuērénzhěsuīgàozhīyuējǐngyǒurényān宰我问曰：“仁者，虽告之曰：‘井有仁焉。’27 qícóngzhīyězǐyuēhéwéiqírányějūnzǐkěshìyě其从之也？”子曰：“何为其然也？君子可逝也，bùkěxiànyěkěqīyěbùkěwǎngyě不可陷也；可欺也，不可罔也。”zǐyuējūnzǐbóxuéyúwényuēzhīyǐlǐ子曰：“君子博学于文，约之以礼，yìkěyǐfúpànyǐfu亦可以弗畔矣夫！”zǐjiànnánzǐzǐlùbùshuōfūzǐshǐzhīyuēyǔsuǒfǒuzhě子见南子，子路不说。夫子矢之曰：“予所否者，tiānyànzhītiānyànzhī天厌之！天厌之！”zǐyuēzhōngyōngzhīwéidéyěqízhìyǐhūmínxiǎnjiǔyǐ子曰：“中庸之为德也，其至矣乎！民鲜久矣。”zǐgòngyuērúyǒubóshīyúmínérnéngjìzhònghérú子贡曰：“如有博施于民而能济众，何如？kěwèirénhūzǐyuēhéshìyúrénbìyěshènghū可谓仁乎？”子曰：“何事于仁！必也圣乎？yáoshùnqíyóubìngzhūfurénzhěyǐyùlìérlìrén尧舜其犹病诸！夫仁者，已欲立而立人，yǐyùdáérdárénnéngjìnqǔpìkěwèirénzhīfāngyěyǐ已欲达而达人。能近取譬，可谓仁之方也已。”28 shùérpiāndìqī述而篇第七zǐyuēshùérbùzuòxìnérhǎogǔqièbǐyúwǒlǎopéng子曰：“述而不作，信而好古，窃比于我老彭。”zǐyuēmòérshízhīxuéérbùyànhuìrénbújuàn子曰：“默而识之，学而不厌，诲人不倦，héyǒuyúwǒzāi何有于我哉？”zǐyuēdézhībùxiūxuézhībùjiǎngwényìbùnéngxǐ子曰：“德之不修，学之不讲，闻义不能徙，búshànbùnénggǎishìwúyōuyě不善不能改，是吾忧也。”zǐzhīyànjūshēnshēnrúyěyāoyāorúyě子之燕居，申申如也，夭夭如也。zǐyuēshènyǐwúshuāiyějiǔyǐwúbùfùmèngjiànzhōugōng子曰：“甚矣吾衰也！久矣吾不复梦见周公。”zǐyuēzhìyúdàojùyúdéyīyúrényouyúyì子曰：“志于道，据于德，依于仁，游于艺。”zǐyuēzìxíngshùxiūyǐshàngwúwèichángwúhuìyān子曰：“自行束修以上，吾未尝无诲焉。”zǐyuēbùfènbùqǐbùfěibùfājǔyīyúbùyǐsānyúfǎn子曰：“不愤不启，不悱不发。举一隅不以三隅反，29 zébùfùyě则不复也。”zǐshíyúyǒusàngzhězhīcèwèichángbǎoyě子食于有丧者之侧，未尝饱也。zǐyūshìrìkūzébùgē子於是日哭，则不歌。zǐwèiyányuānyuēyòngzhīzéhángshèzhīzécáng子谓颜渊曰：“用之则行，舍之则藏，wéiwǒyǔěryǒushìfuzǐlùyuēzǐhángsānjūnzéshuíyǔ惟我与尔有是夫！”子路曰：“子行三军，则谁与？”zǐyuēbàohǔfénghésǐérwúhuǐzhěwúbùyǔyě子曰：“暴虎冯河，死而无悔者，吾不与也。bìyělínshìérjùhǎomóuérchéngzhěyě必也临事而惧，好谋而成者也。”zǐyuēfùérkěqiúyěsuīzhíbiānzhīshìwúyìwéizhī子曰：“富而可求也，虽执鞭之士，吾亦为之。rúbùkěqiúcóngwúsuǒhǎo如不可求，从吾所好。”zǐzhīsuǒshènqízhànjí子之所慎：齐、战、疾。zǐzàiqíwénsháosānyuèbùzhīròuwèiyuē子在齐闻《韶》，三月不知肉味。曰：30 bùtúwéilèzhīzhìyúsīyě“不图为乐之至于斯也。”rǎnyǒuyuēfūzǐwéiwèijūnhūzǐgòngyuēnuò冉有曰：“夫子为卫君乎？”子贡曰：“诺。wújiāngwènzhīrùyuēbóyíshūqíhérényěyuē吾将问之。”入，曰：“伯夷、叔齐何人也？”曰：gǔzhīxiánrényěyuēyuànhūyuēqiúrénérdérén“古之贤人也。”曰：“怨乎？”曰：“求仁而得仁，yòuhéyuànchūyuēfūzǐbùwéiyě又何怨？”出，曰：“夫子不为也。”zǐyuēfànshūshíyǐnshuǐqǔgōngérzhěnzhī子曰：“饭疏食饮水，曲肱而枕之，lèyìzàiqízhōngyǐbùyìérfùqiěguìyúwǒrúfúyún乐亦在其中矣。不义而富且贵，于我如浮云。”zǐyuējiāwǒshùniánwǔshíyǐxuéyì子曰：“加我数年，五十以学《易》，kěyǐwúdàguòyǐ可以无大过矣。”zǐsuǒyǎyánshīshūzhíxíngjiēyǎyányě子所雅言，《诗》、《书》、执行，皆雅言也。yègōngwènkǒngzǐyúzǐlùzǐlùbùduìzǐyuē叶公问孔子于子路，子路不对。子曰：31 nǚxībùyuēqíwéirényěfāfènwàngshílèyǐwàngyōu“女奚不曰：其为人也，发愤忘食，乐以忘忧，bùzhīlǎozhījiāngzhìyúněr不知老之将至云尔。”zǐyuēwǒfēishēngérzhīzhīzhěhǎogǔmǐnyǐqiúzhīzhěyě子曰：“我非生而知之者，好古，敏以求之者也。”zǐbùyǔguàilìluànshén子不语：怪、力、乱、神。zǐyuēsānrénhángbìyǒuwǒshīyānzéqíshànzhěércóngzhī子曰：“三人行，必有我师焉；择其善者而从之，qíbúshànzhěérgǎizhī其不善者而改之。”zǐyuētiānshēngdéyúyǔhéngqírúyǔhé子曰：“天生德于予，恒其如予何？”zǐyuēèrsānzǐyǐwǒwéiyǐnhūwúwúyǐnhūěr子曰：“二三子以我为隐乎？吾无隐乎尔。wúwúxíngérbùyǔèrsānzǐzhěshìqiūyě吾无行而不与二三子者，是丘也。”zǐyǐsìjiàowénhángzhōngxìn子以四教：文、行、忠、信。zǐyuēshèngrénwúbùdéérjiànzhīyǐdéjiànjūnzǐzhě子曰：“圣人，吾不得而见之矣；得见君子者，32 sīkěyǐzǐyuēshànrénwúbùdéérjiànzhīyǐ斯可矣。”子曰：“善人，吾不得而见之矣；déjiànyǒuhéngzhěsīkěyǐwángérwéiyǒuxūérwéiyíng得见有恒者，斯可矣。亡而为有，虚而为盈，yuēérwéitàinánhūyǒuhéngyǐ约而为泰，难乎有恒矣。”zǐdiàoérbùgāngyìbùshèxiǔ子钓而不纲，弋不射宿。zǐyuēgàiyǒubùzhīérzuòzhīzhěwǒwúshìyěduōwén子曰：“盖有不知而作之者，我无是也。多闻，zéqíshànzhěércóngzhīduōjiànérshízhīzhīzhīcìyě择其善者而从之，多见而识之，知之次也。”hùxiāngnányǔyántóngzǐjiànménrénhuòzǐyuēyǔqíjìnyě互乡难与言，童子见，门人惑。子曰：“与其进也，bùyǔqítuìyěwéihéshènrénjiéyǐyǐjìnyǔqíjiéyě不与其退也，唯何甚？人洁已以进，与其洁也，bùbǎoqíwǎngyě不保其往也。”zǐyuērényuǎnhūzāiwǒyùrénsīrénzhìyǐ子曰：“仁远乎哉？我欲仁，斯仁至矣。”chénsībàiwènzhāogōngzhīlǐhūkǒngzǐyuēzhīlǐ陈司败问：“昭公知礼乎？”孔子曰：“知礼。”33 kǒngzǐtuìyīwūmǎqīérjìnzhīyuēwúwénjūnzǐbùdǎng孔子退，揖巫马期而进之，曰：“吾闻君子不党，jūnzǐyìdǎnghūjūnqǔyúwúwéitóngxìngwèizhīwúmèngzǐ君子亦党乎？君取于吴，为同姓，谓之吴孟子。jūnérzhīlǐshúbùzhīlǐwūmǎqīyǐgàozǐyuēqiūyěxìng君而知礼，孰不知礼？“巫马期以告。子曰：“丘也幸，gǒuyǒuguòrénbìzhīzhī苟有过，人必知之。”zǐyǔréngēérshànbìshǐfǎnzhīérhòuhézhī子与人歌而善，必使反之，而后和之。zǐyuēwénmòwúyóurényěgōngxíngjūnzǐ子曰：“文，莫吾犹人也。躬行君子，zéwúwèizhīyǒudé则吾未之有得。”zǐyuēruòshèngyǔrénzéwúqǐgǎnyìwéizhībùyàn子曰：“若圣与仁，则吾岂敢？抑为之不厌，huìrénbújuànzékěwèiyúněryǐyǐgōngxīhuáyuē诲人不倦，则可谓云尔已矣。”公西华曰：zhèngwéidìzǐbùnéngxuéyě“正唯弟子不能学也。”zǐjíbìngzǐlùqǐngdǎozǐyuēyǒuzhūzǐlùduìyuē子疾病，子路请祷。子曰：“有诸？”子路对曰：yǒuzhīlěiyuēdǎoěryúshàngxiàshénzhīzǐyuē“有之。诔曰：‘祷尔于上下神祗。’”子曰：34 qiūzhīdǎojiǔyǐ“丘之祷久矣。”zǐyuēshēzébùsūnjiǎnzégùyǔqíbùsūnyěnínggù子曰：“奢则不孙，俭则固。与其不孙也，宁固。”zǐyuējūnzǐtǎndàngdàngxiǎorénchángqiqi子曰：“君子坦荡荡，小人长戚戚。”zǐwēnérlìwēiérbùměnggōngérān子温而厉，威而不猛，恭而安。tàibópiāndìbā泰伯篇第八zǐyuētàibóqíkěwèizhìdéyěyǐyǐsānyǐtiānxiàràng子曰：“泰伯，其可谓至德也已矣。三以天下让，mínwúdéérchēngyān民无得而称焉。”zǐyuēgōngérwúlǐzéláoshènérwúlǐzéxǐ子曰：“恭而无礼则劳，慎而无礼则葸，yǒngérwúlǐzéluànzhíérwúlǐzéjiǎojūnzǐdǔyúqīn勇而无礼则乱，直而无礼则绞。君子笃于亲，zémínxìngyúréngùjiùbùyízémínbùtōu则民兴于仁；故旧不遗，则民不偷。”céngzǐyǒujízhàoméndìzǐyuēqǐyǔzúqǐyǔshǒushī曾子有疾，召门弟子曰：“启予足！启予手！《诗》35 yúnzhànzhànjīngjīngrúlínshēnyuānrúlǚbóbīngérjīnérhòu云：‘战战兢兢，如临深渊，如履薄冰。’而今而后，wúzhīmiǎnfuxiǎozǐ吾知免夫！小子！”céngzǐyǒujímèngjìngzǐwènzhīcéngzǐyányuēniǎozhījiāngsǐ曾子有疾，孟敬子问之。曾子言曰：“鸟之将死，qímíngyěāirénzhījiāngsǐqíyányěshànjūnzǐsuǒguìhūdàozhěsān其鸣也哀；人之将死，其言也善。君子所贵乎道者三：dòngróngmàosīyuǎnbàomànyǐzhèngyánsèsījìnxìnyǐchūcíqì动容貌，斯远暴慢矣；正颜色，斯近信矣；出辞气，sīyuǎnbǐbèiyǐbiāndòuzhīshìzéyǒusīcún斯远鄙倍矣。笾豆之事，则有司存。”céngzǐyuēyǐnéngwènyúbùnéngyǐduōwènyúguǎyǒuruòwú曾子曰：“以能问于不能，以多问于寡；有若无，shíruòxūfànérbùxiàoxīzhěwúyǒuchángcóngshìyúsīyǐ实若虚，犯而不校。昔者吾友尝从事于斯矣。”céngzǐyuēkěyǐtuōliùchǐzhīgūkěyǐjìbǎilǐzhīmìng曾子曰：“可以托六尺之孤，可以寄百里之命，líndàjiéérbùkěduóyějūnzǐrényǔjūnzǐrényě临大节而不可夺也。君子人与？君子人也。”céngzǐyuēshìbùkěyǐbùhóngyìrènzhòngérdàoyuǎn曾子曰“士不可以不弘毅，任重而道远。rényǐwéijǐrènbùyìzhònghūsǐérhòuyǐbùyìyuǎnhū仁以为己任，不亦重乎？死而后已，不亦远乎？”36 zǐyuēxìngyúshīlìyúlǐchéngyúlè子曰：“兴于诗，立于礼，成于乐。”zǐyuēmínkěshǐyóuzhībùkěshǐzhīzhī子曰：“民可使由之，不可使知之。”zǐyuēhǎoyǒngjípínluànyěrénérbùrénjízhīyǐshèn子曰：“好勇疾贫，乱也。人而不仁，疾之已甚，luànyě乱也。”zǐyuērúyǒuzhōugōngzhīcáizhīměishǐjiāoqiělìn子曰：“如有周公之才之美，使骄且吝，qíyúbùzúguānyěyǐ其馀不足观也已。”zǐyuēsānniánxuébùzhìyúyùbúyìdéyě子曰：“三年学，不至于谷，不易得也。”zǐyuēdǔxìnhǎoxuéshǒusǐshàndàowēibāngbùrén子曰：“笃信好学，守死善道。危邦不人，luànbāngbùjūtiānxiàyǒudàozéjiànwúdàozéyǐnbāngyǒudào乱邦不居。天下有道则见，无道则隐。邦有道，pínqiějiànyānchǐyěbāngwúdàofùqiěguìyānchǐyě贫且贱焉，耻也。邦无道，富且贵焉，耻也。”zǐyuēbùzàijīwèibùmóuqízhèng子曰：“不在其位，不谋其政。”37 zǐyuēshīzhìzhīshǐguānjūzhīluànyángyánghūyíngěrzāi子曰：“师挚之始，《关雎》之乱，洋洋乎盈耳哉！”zǐyuēkuángérbùzhídòngérbùyuànkōngkōngérxìn子曰：“狂而不直，侗而不愿，悾悾而信，wúbùzhīzhīyǐ吾不知之矣。”zǐyuēxuérúbùjíyóukǒngshīzhī子曰：“学如不及，犹恐失之。”zǐyuēwēiwēihūshùnyǔzhīyǒutiānxiàyěérbùyǔyān子曰：“巍巍乎，舜、禹之有天下也，而不与焉！”zǐyuēdàzāiyáozhīwéijūnyěwēiwēihūwéitiānwéidà子曰：“大哉尧之为君也！巍巍乎！唯天为大，wéiyáozézhīdàngdànghūmínwúnéngmíngyān唯尧则之。荡荡乎！民无能名焉。wēiwēihūqíyǒuchénggōngyěhuànhūqíyǒuwénzhāng巍巍乎其有成功也！焕乎其有文章！”shùnyǒuchénwǔrénértiānxiàzhìwǔwángyuē舜有臣五人而天下治。武王曰：yǔyǒuluànchénshírénkǒngzǐyuēcáinánbùqíránhūtáng“予有乱臣十人。”孔子曰：“才难，不其然乎？唐、yúzhījìyúsīwéishèngyǒufùrényānjiǔrénéryǐ虞之际，于斯为盛。有妇人焉，九人而已。38 sānfēntiānxiàyǒuqíèryǐfúshìyǐnzhōuzhīdé三分天下有其二，以服事殷。周之德，qíkěwèizhìdéyěyǐyǐ其可谓至德也已矣。”zǐyuēyǔwúwújiànrányǐfēiyǐnshíérzhìxiàohūguǐshén子曰：“禹，吾无间然矣。菲饮食而致孝乎鬼神，èyīfuérzhìměihūfúmiǎnbēigōngshìérjìnlìhūgōuxùyǔ恶衣服而致美乎黻冕，卑宫室而尽力乎沟洫。禹，wúwújiànrányǐ吾无间然矣。”zǐhǎnpiāndìjiǔ子罕篇第九zǐhǎnyánlìyǔmìngyǔrén子罕言利与命与仁。dáxiàngdǎngrényuēdàzāikǒngzǐbóxuéérwúsuǒchéngmíng达巷党人曰：“大哉孔子！博学而无所成名。”zǐwénzhīwèiméndìzǐyuēwúhézhízhíyùhūzhíshèhū子闻之，谓门弟子曰：“吾何执？执御乎？执射乎？wúzhíyùyǐ吾执御矣。”zǐyuēmamiǎnlǐyějīnyěchúnjiǎnwúcóngzhòngbàixià子曰：“麻冕，礼也；今也纯，俭，吾从众。拜下，39 lǐyějīnbàihūshàngtàiyěsuīwéizhòngwúcóngxià礼也；今拜乎上，泰也。虽违众，吾从下。”zǐjuésìwúyìwúbìwúgùwúwǒ子绝四：毋意，毋必，毋固，毋我。zǐwèiyúkuāngyuēwénwángjìméiwénbùzàizīhū子畏于匡，曰：“文王既没，文不在兹乎？tiānzhījiāngsàngsīwényěhòusǐzhěbùdéyǔyúsīwényě天之将丧斯文也，后死者不得与于斯文也；tiānzhīwèisàngsīwényěkuāngrénqírúyǔhé天之未丧斯文也，匡人其如予何？”tàizǎiwènyúzǐgòngyuēfūzǐshèngzhěyǔ太宰问于子贡曰：“夫子圣者与？héqíduōnéngyězǐgòngyuēgùtiānzòngzhījiāngshèng何其多能也？”子贡曰：“固天纵之将圣，yòuduōnéngyězǐwénzhīyuētàizǎizhīwǒhūwúshǎoyějiàn又多能也。”子闻之，曰：“太宰知我乎！吾少也贱，gùduōnéngbǐshìjūnzǐduōhūzāibùduōyě故多能鄙事。君子多乎哉？不多也。”láoyuēzǐyúnwúbùshìgùyì牢曰：“子云：‘吾不试，故艺。’”zǐyuēwúyǒuzhīhūzāiwúzhīyěyǒubǐfuwènyúwǒ子曰：“吾有知乎哉？无知也。有鄙夫问于我，40 kōngkōngrúyěwǒkòuqíliǎngduānérjiéyān空空如也。我叩其两端而竭焉。”zǐyuēfèngniǎobùzhìhébùchūtúwúyǐyǐfu子曰：“凤鸟不至，河不出图，吾已矣夫！”zǐjiànqíshuāizhěmiǎnyīshangzhěyǔgǔzhějiànzhīsuīshǎo子见齐衰者、冕衣裳者与瞽者，见之，虽少，bìzuòguòzhībìqū必作；过之，必趋。yányuānkuìrántànyuēyǎngzhīmígāozuànzhīmíjiān颜渊喟然叹曰：“仰之弥高，钻之弥坚。zhānzhīzàiqiánhūyānzàihòufūzǐxúnxúnránshànyòuzhībówǒyǐwén瞻之在前，忽焉在后。夫子循循然善诱之，博我以文，yuēwǒyǐlǐyùbàbùnéngjìjiéwúcáirúyǒusuǒlìzhuóěr约我以礼，欲罢不能。既竭吾才，如有所立卓尔。suīyùcóngzhīmòyóuyěyǐ虽欲从之。末由也矣。”zǐjíbìngzǐlùshǐménrénwéichénbìngjiānyuējiǔyǐzāi子疾病，子路使门人为臣。病间。曰：“久矣哉，yóuzhīhángzhàyěwúchénérwéiyǒuchénwúshuíqīqītiānhū由之行诈也！无臣而为有臣。吾谁欺？欺天乎？qiěyǔyǔqísǐyúchénzhīshǒuyěwúnìngsǐyúèrsānzǐzhīshǒuhū且予与其死于臣之手也，无宁死于二三子之手乎？qiěyǔzòngbùdédàzàngyǔsǐyúdàolùhū且予纵不得大葬，予死于道路乎？”41 zǐgòngyuēyǒuměiyùyúsīyùndúércángzhū子贡曰：“有美玉于斯，韫椟而藏诸？qiúshànjiǎérgūzhūzǐyuēgūzhīzāigūzhīzāi求善贾而沽诸？”子曰：“沽之哉！沽之哉！wǒdàijiǎzhěyě我待贾者也。”zǐyùjūjiǔyíhuòyuēlòurúzhīhézǐyuē子欲居九夷。或曰：“陋，如之何？”子曰：jūnzǐjūzhīhélòuzhīyǒu“君子居之，何陋之有？”zǐyuēwúzìwèifǎnlǔránhòulèzhèng子曰：“吾自卫反鲁，然后乐正，yǎsònggèdéqísuǒ《雅》《颂》各得其所。”zǐyuēchūzéshìgōngqīngrùzéshìfùxiōng子曰：“出则事公卿，入则事父兄，sāngshìbùgǎnbùmiǎnbùwéijiǔkùnhéyǒuyúwǒzāi丧事不敢不勉，不为酒困，何有于我哉？”zǐzàichuānshàngyuēshìzhěrúsīfubùshèzhòuyè子在川上曰：“逝者如斯夫！不舍昼夜。”zǐyuēwúwèijiànhǎodérúhàosèzhěyě子曰：“吾未见好德如好色者也。”42 zǐyuēpìrúwéishānwèichéngyīkuìzhǐwúzhǐyě子曰：“譬如为山，未成一篑，止，吾止也。pìrúpíngdìsuīfùyīkuìjìnwúwǎngyě譬如平地，虽覆一篑，进，吾往也。”zǐyuēyǔzhīérbùduòzhěqíhuíyěyǔ子曰：“语之而不惰者，其回也与！”zǐwèiyányuānyuēxīhūwújiànqíjìnyěwèijiànqízhǐyě子谓颜渊曰：“惜乎！吾见其进也，未见其止也。”zǐyuēmiáoérbùxiùzhěyǒuyǐfu子曰：“苗而不秀者有矣夫！xiùérbùshízhěyǒuyǐfu秀而不实者有矣夫！”zǐyuēhòushēngkěwèiyānzhīláizhězhībùrújīnyěsìshí子曰：“后生可畏，焉知来者之不如今也？四十、wǔshíérwúwényānsīyìbùzúwèiyěyǐ五十而无闻焉，斯亦不足畏也已。”zǐyuēfǎyǔzhīyánnéngwúcónghūgǎizhīwéiguì子曰：“法语之言，能无从乎？改之为贵。xùnyǔzhīyánnéngwúshuōhūyìzhīwéiguìshuōérbùyì巽与之言，能无说乎？绎之为贵。说而不绎，cóngérbùgǎiwúwèirúzhīhéyěyǐyǐ从而不改，吾未如之何也已矣。”43 zǐyuēzhǔzhōngxìnwúyǒubùrúyǐzhěguòzéwùdàngǎi子曰：“主忠信，毋友不如已者，过则勿惮改。”zǐyuēsānjūnkěduóshuàiyěpǐfūbùkěduózhìyě子曰：“三军可夺帅也，匹夫不可夺志也。”zǐyuēyībìyùnpáoyǔyīhúmòzhělìérbùchǐzhě子曰：“衣敝緼袍，与衣狐貉者立，而不耻者，qíyóuyěyǔbùzhìbùqiúhéyòngbùzāng其由也与？‘不忮不求，何用不臧？’”zǐlùzhōngshēnsòngzhīzǐyuēshìdàoyěhézúyǐzāng子路终身诵之。子曰：“是道也，何足以臧？”zǐyuēsuìhánránhòuzhīsōngbǎizhīhòudiāoyě子曰：“岁寒，然后知松柏之后凋也。”zǐyuēzhīzhěbùhuòrénzhěbùyōuyǒngzhěbùjù子曰：“知者不惑，仁者不忧，勇者不惧。”zǐyuēkěyǔgòngxuéwèikěyǔshìdàokěyǔshìdào子曰：“可与共学，未可与适道；可与适道，wèikěyǔlìkěyǔlìwèikěyǔquán未可与立；可与立，未可与权。”tángdìzhīhuápiānqífǎnérqǐbùěrsīshìshìyuǎnér“唐棣之华，偏其反而。岂不尔思？室是远而。”zǐyuēwèizhīsīyěfuhéyuǎnzhīyǒu子曰：“未之思也，夫何远之有？”44 xiāngdǎngpiāndìshí乡党篇第十kǒngzǐyúxiāngdǎngxúnxúnrúyěsìbùnéngyánzhě孔子于乡党，恂恂如也，似不能言者。qízàizōngmiàocháotíngbiànbiànyánwéijǐněr其在宗庙朝廷，便便言，唯谨尔。cháoyǔxiàdàifuyánkǎnkǎnrúyěyǔshàngdàifuyán朝，与下大夫言，侃侃如也；与上大夫言，yínyínrúyějūnzàidíqìrúyěyǔyǔrúyě誾誾如也。君在，踧踖如也，与与如也。”jūnzhàoshǐbìnsèbórúyězúqìrúyěyīsuǒyǔlì君召使摈，色勃如也，足躩如也。揖所与立，zuǒyòushǒuyīqiánhòudānrúyěqūjìnyìrúyěbīntuì左右手，衣前后，襜如也。趋进，翼如也。宾退，bìfùmìngyuēbīnbùgùyǐ必复命曰：“宾不顾矣。”rùgōngménjūgōngrúyěrúbùrónglìbùzhōngmén入公门，鞠躬如也，如不容。立不中门，hángbùlǚyùguòwèisèbórúyězúqìrúyě行不履阈。过位，色勃如也，足躩如也，qíyánsìbùzúzhěshèqíshēngtángjūgōngrúyě其言似不足者。摄齐升堂，鞠躬如也，píngqìsìbùxīzhěchūjiàngyīděngchěngyánsèyíyírúyě屏气似不息者。出，降一等，逞颜色，怡怡如也。45 méijiēqūjìnyìrúyěfùqíwèidíqìrúyě没阶，趋进，翼如也。复其位，踧踖如也。zhíguījūgōngrúyěrúbùshèngshàngrúyīxiàrúshòu执圭，鞠躬如也，如不胜。上如揖，下如授。bórúzhànsèzúsùsùrúyǒuxúnxiǎnglǐyǒuróngsèsīdí勃如战色，足蹜蹜如有循。享礼，有容色。私觌，yúyúrúyě愉愉如也。jūnzǐbùyǐgànzōushìhóngzǐbùyǐwéixièfúdāngshǔ君子不以绀緅饰。红紫不以为亵服。当暑，zhěnzhǐxìbìbiǎoérchūzhīzīyīgāoqiúsùyīníqiúhuángyī袗絺绤，必表而出之。缁衣，羔裘；素衣，麑裘；黄衣，húqiúxièqiúchángduǎnyòumèibìyǒuqǐnyīchángyìshēnyǒubàn狐裘。亵裘长，短右袂。必有寝衣，长一身有半。húmòzhīhòuyǐjūqùsàngwúsuǒbùpèifēiwéishangbìshāzhī狐貉之厚以居。去丧，无所不佩。非帷裳，必杀之。gāoqiúxuánguànbùyǐdiàojíyuèbìcháofúércháo羔裘玄冠不以吊。吉月，必朝服而朝。qíbìyǒumíngyībùqíbìbiànshíjūbìqiānzuò齐，必有明衣，布。齐必变食，居必迁坐。shíbùyànjīngkuàibùyànxìshíyìérhéyúněiérròubài食不厌精，脍不厌细。食饐而餲，鱼馁而肉败，bùshísèèbùshíchòuèbùshíshīrènbùshíbùshí不食。色恶，不食。臭恶，不食。失饪，不食。不时，46 bùshígēbùzhèngbùshíbùdéqíjiàngbùshíròusuīduō不食。割不正，不食。不得其酱，不食。肉虽多，bùshǐshèngshíqìwéijiǔwúliàngbùjíluàngūjiǔshìpúbùshí不使胜食气。惟酒无量，不及乱。沽酒市脯不食。bùchèjiāngshíbùduōshí不撤姜食，不多食。jìyúgōngbùxiǔròujìròubùchūsānrìchūsānrì祭于公，不宿肉。祭肉不出三日。出三日，bùshízhīyǐ不食之矣。shíbùyǔqǐnbùyán食不语，寝不言。suīshūshícàigēngbìjìbìqírúyě虽疏食菜羹，必祭，必齐如也。xíbùzhèngbùzuò席不正，不坐。xiāngrényǐnjiǔzhàngzhěchūsīchūyǐxiāngrénnuó乡人饮酒，杖者出，斯出矣。乡人傩，cháofúérlìyúzuòjiē朝服而立于阼阶。wènrényútābāngzàibàiérsòngzhīkāngzǐkuìyàobàiérshòuzhī问人于他邦，再拜而送之。康子馈药，拜而受之。47 yuēqiūwèidábùgǎncháng曰：“丘未达，不敢尝。”jiùfénzǐtuìcháoyuēshāngrénhūbùwènmǎ厩焚。子退朝，曰：“伤人乎？”不问马。jūncìshíbìzhèngxíxiānchángzhījūncìxīngbìshúérjiànzhī君赐食，必正席先尝之。君赐腥，必熟而荐之。jūncìshēngbìchùzhīshìshíyújūnjūnjìxiānfànjíjūnshìzhī君赐生，必畜之。侍食于君，君祭，先饭。疾，君视之，dōngshǒujiācháofútuōshēnjūnmìngzhàobùsìjiàhángyǐ东首，加朝服，拖绅。君命召，不俟驾行矣。rùtàimiàoměishìwèn入太庙，每事问。péngyǒusǐwúsuǒguīyuēyúwǒbìnpéngyǒuzhīkuì朋友死，无所归，曰：“于我殡。”朋友之馈，suīchēmǎfēijìròubùbài虽车马，非祭肉，不拜。qǐnbùshījūbùkèjiànqíshuāizhěsuīxiábìbiàn寝不尸，居不客。见齐衰者，虽狎，必变。jiànmiǎnzhěyǔgǔzhěsuīxièbìyǐmào见冕者与瞽者，虽亵，必以貌。xiōngfúzhěshìzhīshìfùbǎnzhěyǒushèngzhuànbìbiànsèérzuò凶服者式之，式负版者。有盛馔，必变色而作。48 xùnléifēnglièbìbiàn迅雷风烈，必变。shēngchēbìzhènglìzhísuíchēzhōngbùnèigùbùjíyán升车，必正立，执绥。车中，不内顾，不疾言，bùqīnzhǐ不亲指。sèsījǔyǐxiángérhòujíyuēshānliángcízhì色斯举矣，翔而后集。曰：“山梁雌雉，shízāishízāizǐlùgòngzhīsānxiùérzuò时哉时哉！”子路共之，三嗅而作。49